“Tiên Trách Kỷ Hậu Trách Nhân” là gì? Bài học về sự trách nhiệm

Trong cuộc sống, khi mắc phải sai lầm, nhiều người thường nhận được lời khuyên rằng: “Tiên trách kỷ, hậu trách nhân“. Vậy câu nói này thực sự có ý nghĩa gì? Trong bài viết này, VietnamWorks HR Insider sẽ giải đáp ý nghĩa sâu xa của câu nói này, lý do tại sao nên áp dụng nó và cách thức thực hiện để mang lại những thay đổi tích cực trong cuộc sống.

“Tiên trách kỷ, hậu trách nhân” là gì?

Câu nói “Tiên trách kỷ, hậu trách nhân” nhắc nhở chúng ta rằng khi đối mặt với khó khăn, thất bại hay trở ngại, thay vì vội vàng đổ lỗi và trách móc người khác, hãy dừng lại và tự xem xét, đánh giá bản thân trước. Đây là lời khuyên có giá trị giúp mỗi người trở nên tự giác, nhìn nhận sai lầm của chính mình và rút kinh nghiệm.

Dưới đây là một số bản dịch của Tiên trách kỷ hậu trách nhân tiếng Anh:

• “Cast not the first stone.”
• “Know your own faults before blaming others for theirs.”
• “Reproach yourself first before you reproach others.”

Câu “Tiên trách kỷ, hậu trách nhân” trong tiếng Trung được dịch là:

先责己，后责人(xiān zé jǐ, hòu zé rén).

Ý nghĩa:

• 先责己 (xiān zé jǐ): Trách mình trước.
• 后责人 (hòu zé rén): Trách người sau.

Câu này khuyên chúng ta trước khi trách móc người khác, hãy tự nhìn nhận và kiểm điểm bản thân trước.

Dù được dịch theo nhiều cách khác nhau, ý nghĩa sâu sắc của câu nói vẫn được giữ nguyên: Khuyên chúng ta khi gặp thất bại, đừng vội phê phán người khác mà hãy tự nhìn nhận và kiểm điểm bản thân trước tiên.

Khái niệm “Tiên trách kỷ, hậu trách nhân” là gì?

Tiên trách kỷ hậu trách nhân là thành ngữ hay tục ngữ?

“Tiên trách kỷ, hậu trách nhân” là thành ngữ hay tục ngữ? Khi nhắc đến kho tàng ca dao, tục ngữ của ông cha ta, chúng ta có thể thấy rất nhiều câu nói quý giá, phản ánh mọi khía cạnh trong đời sống. Trong đó, “Tiên trách kỷ, hậu trách nhân” là một câu tục ngữ được nhiều người biết đến và thường xuyên được nhắc đến trong cuộc sống hàng ngày.

Lý do nên “tiên trách kỷ”

“Tiên trách kỷ, hậu trách nhân” là một bài học giá trị, giúp chúng ta sống chủ động và trách nhiệm hơn. Khái niệm “trách kỷ” nhấn mạnh việc tự đặt câu hỏi, nhận diện và thừa nhận những sai lầm cũng như điểm yếu của chính mình, từ đó tìm ra giải pháp để cải thiện. Điều này không chỉ giúp phát triển tư duy mà còn nâng cao nhân cách và đạo đức. Dù gặp phải khó khăn hay đạt được thành công, luôn cần xem xét bản thân mình là nguyên nhân chính.

Tự kiểm điểm giúp ta đối diện với thử thách và nâng cao giá trị bản thân, từ đó nhận được sự tôn trọng, tin tưởng và ngưỡng mộ từ người khác. Bên cạnh đó, khi chịu trách nhiệm về những sai lầm, chúng ta có cơ hội học hỏi và tránh lặp lại các lỗi tương tự. Điều này giúp ta trưởng thành hơn, không chỉ về tư duy mà còn về nhân cách, kỹ năng và đạo đức.

Tìm hiểu thêm kỹ năng khám phá bản thân để hiểu rõ về con người thật sự mà chúng ta là, những ước mơ, sở thích, giá trị và khả năng tiềm ẩn trong chúng ta.

Lý do nên “tiên trách kỷ”

Tiến sĩ Tâm lý học Menis Yousry đã từng viết rằng những ai thường xuyên đổ lỗi cho người khác sẽ khó có thể thành công. Bởi lẽ, họ không biết lý do thực sự dẫn đến thất bại, vì thế, không thể rút ra bài học cần thiết. Điều này hoàn toàn chính xác, bởi khi đổ lỗi cho người khác đồng nghĩa với việc chúng ta từ chối cơ hội để phát triển bản thân.

Ai cũng từng mắc sai lầm, nhưng sự khác biệt giữa người thành công và thất bại nằm ở việc họ nhận biết lỗi lầm của mình. Người thành công khi đối diện với thất bại sẽ luôn tự trách mình thay vì trách người khác. Họ nhận ra mình chưa đủ tốt và tiếp tục học hỏi, điều này chính là chìa khóa giúp họ đạt được thành công.

Làm thế nào để ngưng đổ lỗi cho người khác, hoàn thiện bản thân?

Làm thế nào để áp dụng đúng đắn lời khuyên “tiên trách kỷ hậu trách nhân”? Để dừng việc đổ lỗi cho người khác, bạn có thể thực hiện các bước sau:

Thay đổi tư duy

Thói quen đổ lỗi cho người khác thường là dấu hiệu của tâm lý nạn nhân, biểu hiện sự thiếu tự chủ trong tình huống khó khăn. Để vượt qua thói quen “trách người trước khi trách mình”, hãy bắt đầu bằng việc thay đổi tư duy:

• Tự kiểm điểm bản thân: Khi gặp khó khăn, đừng vội đổ lỗi cho người khác mà hãy tự nhìn nhận lại hành động của mình. Chấp nhận trách nhiệm về những gì đã xảy ra sẽ giúp bạn trưởng thành và phát triển khả năng giải quyết vấn đề.
• Chủ động trong suy nghĩ và hành động: Hãy luôn kiểm soát tâm trí và quyết định của mình, đừng để các yếu tố bên ngoài tác động tiêu cực đến bạn. Suy nghĩ chủ động sẽ giúp bạn có cái nhìn khách quan hơn và dễ dàng vượt qua khó khăn.

Thay đổi ngôn từ

Ngôn từ bạn sử dụng hàng ngày thể hiện rõ cách bạn tư duy và hành xử. Để tránh thói quen đổ lỗi, hãy học cách sử dụng ngôn từ tích cực hơn:

• Chuyển từ trách móc sang thấu hiểu: Thay vì nói, “Hôm nay hàng xóm ồn ào làm tôi không thể làm việc”, hãy thử thay đổi thành: “Hôm nay hàng xóm tổ chức tiệc vui vẻ, tôi sẽ làm việc sau khi buổi tiệc kết thúc”.
• Tập trung vào hành động của mình: Đừng đổ lỗi cho điều kiện ngoại cảnh. Thay vào đó, hãy nghĩ về những gì bạn có thể làm để thích nghi với tình huống.

Bằng cách thay đổi ngôn từ, bạn sẽ dần chuyển từ tư duy bị động sang chủ động, giúp bản thân mạnh mẽ hơn trước mọi khó khăn.

Thay đổi hành động

Việc chỉ chăm chăm đổ lỗi cho người khác sẽ khiến bạn không nhìn ra yếu điểm của mình, từ đó khó có thể tiến bộ. Để cải thiện bản thân, hãy thực hiện các bước sau:

• Kiểm điểm và học hỏi: Thay vì trách móc người khác, hãy dành thời gian kiểm điểm bản thân, nhận ra những yếu điểm và tìm cách khắc phục.
• Chủ động sửa đổi: Đừng chờ đợi người khác thay đổi, hãy tự mình thực hiện những thay đổi cần thiết để tốt hơn. Bắt đầu từ những việc nhỏ như cải thiện kỹ năng, thái độ làm việc và tinh thần trách nhiệm.

Khám phá thêm những bài viết đặc sắc khác cùng VietnamWorks như: “kỹ năng thích nghi”, “kỹ năng ra quyết định”, và một số mẹo vặt cuộc sống mà bạn có thể chưa biết. Bên cạnh đó, đừng bỏ lỡ những chủ đề hấp dẫn về kỹ năng quản lý cảm xúc và kỹ năng xác định mục tiêu.

Cách áp dụng “tiên trách kỷ” trong cuộc sống

Sau khi trách mình, có nên trách người khác?

Việc nhìn nhận và tự phê bình bản thân là cần thiết, nhưng sau đó, liệu có nên đổ lỗi cho người khác? Liệu có nên trách mình rồi lại quay sang chỉ trích sai lầm của người khác? Thực tế, việc “trách” chỉ nên dành cho chính mình.

Thay vì đổ lỗi cho người khác, chúng ta nên tập trung vào việc đưa ra lời khuyên, dặn dò hoặc hướng dẫn cụ thể để tránh lặp lại những sai lầm. Chỉ khi đó, việc “trách” mới thực sự có ý nghĩa và các mối quan hệ sẽ phát triển theo hướng tích cực hơn.

Sau khi trách mình, có nên trách người khác?

“Tiên trách kỷ, hậu trách nhân” là một triết lý sống quan trọng, giúp mỗi người tự rèn luyện kỹ năng phát triển bản thân. Khi biết tự trách mình trước, chúng ta không chỉ tránh được những xung đột không cần thiết mà còn có thể phát triển khả năng xử lý vấn đề một cách khôn ngoan hơn. Hãy áp dụng câu nói này vào cuộc sống hàng ngày theo cách HR Insider vừa chia sẻ, bạn sẽ nhận ra rằng trách nhiệm cá nhân và sự trung thực với bản thân là chìa khóa dẫn đến thành công trong cuộc sống.

— HR Insider —

VietnamWorks – Website tuyển dụng trực tuyến số 1 Việt Nam