Ma trận BCG là gì? Thành phần, cách vẽ ma trận BCG

Ma trận BCG là một công cụ quản trị kinh doanh được đánh giá là hiệu quả, giúp xác định vị thế cạnh tranh và tiềm năng phát triển của các sản phẩm/dịch vụ trong danh mục kinh doanh. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá về khái niệm của ma trận BCG, cùng với ví dụ và cách vẽ, áp dụng nó vào doanh nghiệp của bạn!

Ma trận BCG là gì?

Ma trận BCG (Boston Consulting Group) là một công cụ phân tích kinh doanh cổ điển mà Nhóm nghiên cứu Boston đã phát triển vào năm 1970. Được biết đến như một công cụ quan trọng trong phân tích chiến lược kinh doanh, ma trận này giúp đánh giá vị thế cạnh tranh và tiềm năng phát triển của các sản phẩm hoặc đơn vị kinh doanh trong một doanh nghiệp.Dựa trên hai yếu tố chính là thị phần tương đối và tốc độ tăng trưởng của thị trường, ma trận này phân loại danh mục kinh doanh thành bốn nhóm: ngôi sao, dấu hỏi, bò sữa và con chó. Áp dụng ma trận này trong doanh nghiệp giúp các nhà quản trị đưa ra quyết định về phân bổ tài nguyên, dự án đầu tư và chiến lược phát triển sản phẩm/dịch vụ, dựa trên sự hiểu biết về vị trí của mỗi sản phẩm hoặc đơn vị trong ma trận.

Xem thêm: Chiến lược quản trị marketing thương hiệu – yếu tố quan trọng duy trì vị thế doanh nghiệp

Ma trận BCG là công cụ phân tích kinh doanh cổ điển

Cấu trúc của ma trận BCG

Thành phần của ma trận BCG bao gồm hai trục chính: thị phần tương đối (trục hoành) và tốc độ tăng trưởng (trục tung) của danh mục sản phẩm hoặc đơn vị kinh doanh. Trên cơ sở này, ma trận này được chia thành bốn khu vực chính, mỗi khu vực đại diện cho một nhóm sản phẩm/dịch vụ với đặc điểm và tiềm năng phát triển riêng. Cụ thể như sau:

Ma trận BCG: Con chó

Trong ma trận BCG, “Con chó” là nơi các sản phẩm có thị phần tương đối thấp và tốc độ tăng trưởng của thị trường cũng thấp. Các sản phẩm hoặc dịch vụ ở đây thường không mang lại tiềm năng phát triển và lợi nhuận thấp cho doanh nghiệp. Vì vậy, doanh nghiệp cần xem xét loại bỏ các danh mục này để tập trung nguồn lực vào sản phẩm/dịch vụ khác có tiềm năng phát triển cao hơn.

Ma trận BCG: Dấu hỏi

“Dấu hỏi” là nơi các danh mục có thị phần tương đối thấp nhưng tốc độ tăng trưởng của thị trường cao. Đây là các sản phẩm có tiềm năng tăng trưởng lớn nhưng đòi hỏi đầu tư nhiều để cạnh tranh hiệu quả. Thường thì các khoản đầu tư vào “Dấu hỏi” sẽ được tài trợ từ dòng tiền của “Bò sữa”. Doanh nghiệp cần đánh giá kỹ lưỡng tiềm năng của các sản phẩm/dịch vụ ở đây để quyết định đầu tư hoặc cắt giảm.

Ma trận BCG: Ngôi sao

Tốc độ tăng trưởng lớn. Đây là sản phẩm/dịch vụ dẫn đầu thị trường, có tiềm năng tăng trưởng mạnh và mang lại lợi nhuận lớn. Để phát triển và mở rộng thị phần của các sản phẩm/dịch vụ này, các doanh nghiệp cần có chiến lược đầu tư. Mặc dù “Ngôi sao” tạo ra dòng tiền lớn, nhưng chúng cũng tiêu tốn một phần đáng kể trong chi phí sản xuất. Khi thị trường trưởng thành và sản phẩm vẫn thành công, chúng có thể trở thành “Bò sữa”.

Ma trận BCG: Bò sữa

“Bò sữa” đề cập đến các sản phẩm/dịch vụ có thị phần tương đối cao nhưng thị trường không có tốc độ tăng trưởng lớn. Đây là các mặt hàng mang lại lợi nhuận ổn định cho doanh nghiệp mặc dù cần ít đầu tư hơn.Mặc dù không cần đầu tư mạnh mẽ nhưng lợi nhuận và dòng tiền từ “Bò sữa” thường rất lớn, vì vậy chúng thường được sử dụng để tài trợ cho các sản phẩm ở phân khúc “Ngôi sao” và “Dấu hỏi”. Doanh nghiệp cần duy trì và tối ưu hoá hoạt động của các sản phẩm/dịch vụ này để thu được lợi nhuận tối đa.

Cách vẽ ma trận BCG

Cách vẽ ma trận BCG gồm 5 bước cơ bản như sau:

Bước 1: Chọn đơn vị kinh doanh chiến lược

Trong ma trận BCG, SBU được hiểu là công ty, sản phẩm, hoặc bộ phận trong công ty mà bạn muốn phân tích. Việc lựa chọn SBU ban đầu là rất quan trọng vì nó sẽ ảnh hưởng đến quá trình phân tích. SBU có thể là một thương hiệu, sản phẩm đơn lẻ hoặc thậm chí là một chi nhánh của công ty.

Bước 2: Xác định thị trường

Xác định thị trường là bước quan trọng để hiểu rõ vị thế của SBU. Một xác định thị trường chính xác giúp đảm bảo phân loại sản phẩm hoặc dịch vụ một cách hiệu quả. Ví dụ, nếu chúng ta xem xét thương hiệu xe hơi Mercedes-Benz, phân tích trong thị trường xe chở khách có thể khiến nó trở thành “Con chó”. Tuy nhiên, trong môi trường ô tô hạng sang, nó có thể trở thành “Bò sữa”. Điều này làm nổi bật tầm quan trọng của việc xác định thị trường chính xác.

Bước 3: Tính thị phần tương đối

Thị phần là phần trăm doanh số hoặc doanh thu mà một công ty chiếm lĩnh trên thị trường. Để tính thị phần tương đối, ta chia doanh số hoặc doanh thu của công ty cho tổng doanh số hoặc doanh thu của đối thủ dẫn đầu thị trường. Kết quả này giúp xác định vị trí của công ty trên trục X của ma trận BCG.

Bước 4: Tìm hiểu tốc độ tăng trưởng của thị trường

Tốc độ tăng trưởng của thị trường được đo bằng tỷ lệ phần trăm của sự tăng trưởng doanh số bán hàng từ năm này sang năm khác. Để tìm hiểu thông tin này, công ty có thể tham khảo các báo cáo ngành miễn phí hoặc tự tính toán bằng cách xác định mức tăng trưởng trung bình của các công ty hàng đầu trong ngành.

Bước 5: Vẽ các vòng tròn trên ma trận

Sau khi có số liệu, ta vẽ các vòng tròn trên ma trận BCG. Trục X biểu thị thị phần tương đối, trong khi trục Y biểu thị tốc độ tăng trưởng của thị trường. Mỗi vòng tròn tượng trưng cho một đơn vị, thương hiệu hoặc sản phẩm, với kích thước của vòng tròn phản ánh tỷ lệ doanh thu mà nó tạo ra.

Hướng dẫn vẽ ma trận BCG

Ưu, nhược điểm khi sử dụng ma trận BCG

Ưu điểm

• Đơn giản và dễ hiểu: Ma trận BCG cung cấp một cách tiếp cận đơn giản và dễ hiểu để đánh giá vị thế của các sản phẩm/dịch vụ trong danh mục của công ty.
• Hỗ trợ sàng lọc cơ hội đầu tư: Giúp nhà quản trị nhanh chóng phân loại các cơ hội đầu tư tiềm năng và suy nghĩ về chiến lược để tận dụng những cơ hội đó.
• Hữu ích trong quản lý nguồn lực: Ma trận giúp xác định kế hoạch sử dụng hiệu quả nguồn tiền mặt, tối đa hóa tăng trưởng và lợi nhuận của công ty trong tương lai.
• Phân bố nguồn lực: Tạo ra khuôn khổ để phân bổ nguồn lực giữa các sản phẩm khác nhau, giúp so sánh nhanh danh mục sản phẩm của công ty.

Nhược điểm

• Hạn chế chiều sâu:Ma trận BCG chỉ tập trung vào hai chiều là thị phần tương đối và tốc độ tăng trưởng thị trường, bỏ qua nhiều yếu tố khác quan trọng như lợi nhuận thực sự, chi phí sản xuất, và cạnh tranh từ các đối thủ.
• Không phản ánh hoàn toàn lợi nhuận: Kinh doanh sản phẩm có thị phần thấp cũng có thể mang lại lợi nhuận cao và ngược lại, sản phẩm có thị phần cao không nhất thiết dẫn đến lợi nhuận cao.
• Bỏ qua đối thủ cạnh tranh nhỏ: Mô hình BCG không tính đến đối thủ cạnh tranh nhỏ nhưng có tốc độ tăng trưởng nhanh, điều này có thể dẫn đến việc bỏ qua các đối thủ tiềm năng.

Ưu điểm và hạn chế khi sử dụng ma trận

Ngoài việc sử dụng ma trận BCG, doanh nghiệp cũng cần phải xem xét các yếu tố khác như nguồn nghiên cứu đối thủ thị trường và quản lý nguồn nhân lực. Đồng thời, xây dựng và triển khai một chiến lược marketing thương hiệu mạnh mẽ sẽ tăng cường nhận diện và giá trị của sản phẩm trong mắt người tiêu dùng.

Cách ứng dụng ma trận BCG trong việc lên chiến lược

Ma trận BCG có thể áp dụng trong việc lập chiến lược của doanh nghiệp theo các cách sau:

Phân bổ nguồn lực

Ma trận này giúp doanh nghiệp phân bổ nguồn lực cho các sản phẩm/dịch vụ trong danh mục kinh doanh. Dựa trên phân loại của ma trận, doanh nghiệp có thể quyết định đầu tư, duy trì hoặc loại bỏ các sản phẩm/dịch vụ.

Xác định chiến lược phát triển

BCG hỗ trợ xác định chiến lược phát triển cho từng sản phẩm/dịch vụ trong danh mục kinh doanh. Dựa trên phân loại của ma trận, doanh nghiệp có thể đưa ra các chiến lược phát triển phù hợp.

Theo dõi hiệu quả chiến lược

Ma trận BCG giúp theo dõi hiệu quả của chiến lược kinh doanh. Dựa trên phân loại, doanh nghiệp có thể đánh giá hiệu quả của chiến lược đã triển khai.

• Nếu sản phẩm/dịch vụ thuộc nhóm Ngôi sao và Dấu hỏi có sự tăng trưởng về thị phần và tốc độ tăng trưởng thị trường, đó là dấu hiệu của chiến lược hiệu quả.
• Nếu sản phẩm/dịch vụ thuộc nhóm Bò sữa có lợi nhuận ổn định, cũng là một dấu hiệu của chiến lược hiệu quả.
• Nếu sản phẩm/dịch vụ thuộc nhóm Chó có sự giảm sút về thị phần và tốc độ tăng trưởng thị trường, đó là dấu hiệu cho thấy cần điều chỉnh chiến lược kinh doanh.

Ma trận BCG là một công cụ phổ biến trong lập chiến lược doanh nghiệp. Tuy nhiên, để đưa ra các quyết định chiến lược chính xác, doanh nghiệp cần nhận biết và hiểu rõ những hạn chế của mô hình này. Chúc doanh nghiệp bạn thành công trong việc áp dụng ma trận này và phát triển chiến lược kinh doanh!

Xem thêm: Quy trình 8 bước xây dựng chiến lược Content Marketing hiệu quả

— HR Insider —

VietnamWorks – Website tuyển dụng trực tuyến số 1 Việt Nam