Kỹ năng quan sát là gì?
Kỹ năng quan sát là khả năng nhìn nhận, nghiên cứu, phân tích vấn đề, đối tượng trong một môi trường cụ thể, từ đó rút ra kết luận chính xác về một tình huống, vấn đề nào đó. Khác với việc đối diện ngẫu nhiên với vấn đề, quan sát là hành động để phục vụ và hướng đến mục tiêu có chủ đích rõ ràng.
Bên cạnh tính cách và thị giác của mỗi người, kỹ năng quan sát có thể được rèn luyện và phát triển theo thời gian. Bởi không chỉ giúp cảm nhận được cuộc sống một cách trọn vẹn hơn, quan sát tốt cũng góp phần giúp bạn thành công trong sự nghiệp.
Kỹ năng quan sát là gì?
Tầm quan trọng, cần thiết của kỹ năng quan sát
Kỹ năng quan sát đóng vai trò cốt lõi và là một phần không thể thiếu trong công việc và cuộc sống hằng ngày của con người. Tầm quan trọng, cần thiết của kỹ năng quan sát là gì, được thể hiện cụ thể như sau:
- Nhận diện vấn đề
Khi quan sát tình huống, vấn đề một cách cẩn thận, chúng ta sẽ dễ dàng tìm được các chi tiết nhỏ hoặc lỗ hổng có tác động tiêu cực. Bởi lẽ đó có thể đưa ra biện pháp chủ động để giải quyết, hạn chế những sự cố không mong muốn xảy ra.
- Đưa ra giải pháp chính xác hơn
Người có kỹ năng quan sát tốt sẽ dễ dàng thu thập đầy đủ thông tin, một khi đã nắm chắc và hiểu rõ hơn về vấn đề, đối tượng mà bản thân đang đối mặt, chúng ta sẽ đưa ra giải pháp hay quyết định một cách chính xác hơn.
- Phát triển sự đổi mới, sáng tạo
Việc quan sát cẩn thận, chi tiết cho phép con người dễ dàng tiếp cận được sự đổi mới, sáng tạo để thúc đẩy sự phát triển hoặc giải quyết vấn đề. Bên cạnh đó, kỹ năng quan sát cũng giúp con người nhạy bén hơn với các sự việc, hiện tượng diễn ra xung quanh, nhờ vậy có thể đánh giá, ứng phó và khắc phục kịp thời với các vấn đề phát sinh.
- Rèn luyện và cải tiến kỹ năng giao tiếp
Kỹ năng quan sát đồng thời cũng đóng vai trò một phần trong việc rèn luyện và cải tiến kỹ năng giao tiếp. Chẳng hạn như trong học tập, khi quan sát tính cách, đặc điểm, sở thích của bạn học, chúng ta dễ dàng tiếp cận, giao lưu và có nắm bắt chủ đề trò chuyện chung tốt hơn với họ.
- Kết nối các mối quan hệ
Người có kỹ năng quan sát tốt sẽ xây dựng và kết nối các mối quan hệ tốt hơn. Bởi lẽ nhờ việc quan sát thúc đẩy khả năng thấu hiểu suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của người khác, mọi người có thể giao lưu và tương tác hiệu quả hơn.
- Thích nghi với sự thay đổi
Kỹ năng quan sát sẽ hỗ trợ mỗi người dễ dàng nhận biết sự thay đổi, xu hướng và diễn biến xảy ra trong môi trường xung quanh. Nhờ vậy, nó sẽ hỗ trợ chúng ta cập nhật, điều chỉnh các hoạt động cũng như cải tiến kỹ năng để thích nghi với sự thay đổi đó.
Xem thêm: Những kỹ năng mềm quan trọng chốn công sở quyết định đến sự thành bại của bạn
Thích nghi với sự thay đổi
Vai trò của kỹ năng quan sát trong công việc như thế nào?
Gia tăng hiệu suất
Kỹ năng quan sát cũng giúp mỗi cá nhân cải thiện năng suất làm việc trong doanh nghiệp thông qua:
- Phát hiện, phân tích, nghiên cứu và khắc phục vấn đề hiệu quả, linh hoạt
- Tăng cường và tối ưu hóa khả năng tập trung khi làm việc
- Phát hiện sai sót nhanh chóng, từ đó có thể kịp thời ứng phó và điều chỉnh
- Tiếp nhận đầy đủ thông tin để giải quyết vấn đề nhanh chóng, đồng thời giải quyết các mâu thuẫn trong công việc hiệu quả.
Nâng cao chất lượng sản phẩm hoặc dịch vụ
Trong công việc, kỹ năng quan sát đóng vai trò tích cực trong việc nâng cao chất lượng dịch vụ, sản phẩm của doanh nghiệp, bằng cách:
- Tìm ra, điều chỉnh và cải thiện lỗ hổng trong quá trình cung cấp sản phẩm, dịch vụ cho khách hàng
- Hiểu bản chất và nhu cầu thị trường theo thời gian, qua đó phát triển sản phẩm hoặc dịch vụ thích hợp với thị hiếu của khách hàng.
- Đánh giá thái độ và sự hài lòng của khách hàng về thương hiệu. Đồng thời đưa ra những thay đổi cần thiết để hỗ trợ nâng cao chất lượng.
- Xây dựng môi trường làm việc thân thiện, khuyến khích và thúc đẩy tinh thần của đội ngũ nhân viên cũng như nâng cao chất lượng, hướng về mục tiêu chung của doanh nghiệp.
Nâng cao chất lượng sản phẩm hoặc dịch vụ
Linh hoạt khắc phục vấn đề
Kỹ năng quan sát đóng vai trò vào quá trình nhận diện vấn đề và linh hoạt khắc phục khi ứng phó những sự cố phát sinh, bao gồm:
- Thông qua các dấu hiệu, cảm nhận và kinh nghiệm trong quá trình làm việc để tìm ra nguyên nhân của vấn đề, qua đó phòng ngừa hoặc khắc phục vấn đề kịp thời.
- Thấu hiểu tình huống và các yếu tố liên quan, đồng thời đưa ra biện pháp giải quyết thích hợp để xử lý vấn đề.
- Đánh giá và tìm ra nhược điểm trong quá trình giải quyết, qua đó lập ra các đề án phù hợp để rèn luyện, cải tiến, nâng cao hiệu suất và chất lượng công việc.
Cơ hội phát triển
Kỹ năng quan sát tốt sẽ giúp bạn trở nên chuyên nghiệp hơn trong công việc, đồng thời giải quyết khủng hoảng của doanh nghiệp. Từ đó sẽ nhận được đánh giá cao và tín nhiệm của cấp trên. Tóm lại, người có kỹ năng quan sát tốt sẽ tạo ra nhiều cơ hội thăng tiến cho bản thân.
Kỹ năng quan sát thể hiện qua các yếu tố nào?
- Ứng dụng trong giao tiếp
Để cuộc trò chuyện hiệu quả không thể thiếu một khía cạnh quan trọng là khả năng lắng nghe. Khi đó, chúng ta có thể tập trung quan sát cách nói của đối phương, hiểu thông điệp và ý nghĩa họ gửi gắm, phản ứng và đáp lại một cách thích hợp, chu đáo.
Chú ý đến những biểu cảm nét mặt, cử chỉ, ánh mắt,… giao tiếp không lời của đối phương. Điều này sẽ khiến đối phương cảm thấy được thoải mái và tôn trọng. Ngoài ra, khi sở hữu kỹ năng quan sát tốt, sẽ giúp đảm bảo việc giao lưu tương tác một cách hiệu quả hơn.
- Tư duy và phản biện
Người có khả năng quan sát tốt sẽ dễ dàng tập trung vào thông tin quan trọng và không bỏ sót các chi tiết nhỏ, kết hợp với tư duy phản biện giúp phân tích, xem xét và lập ra các kết luận có cơ sở từ những thông tin đó. VÌ vậy, kỹ năng quan sát có tác động đáng kể tới tư duy phản biện của mỗi cá nhân.
Yếu tố của kỹ năng quan sát là gì?
- Khả năng trí tuệ cảm xúc
Trí tuệ cảm xúc là khả năng nhìn nhận, điều chỉnh bản thân cũng như đồng cảm, thấu hiểu với cảm xúc của người khác. Bằng cách liên kết những mối quan hệ tích cực, cũng như là phương tiện hỗ trợ quan sát hiệu quả. Bởi lẽ một khi xác định được tâm trạng, cảm xúc của người khác, bản thân sẽ biết cách tương tác, phản ứng và cư xử lại với họ sao cho phù hợp.
- Tập trung vào các chi tiết nhỏ
Khả năng tiếp cận, duy trì và hoàn thành nhiệm vụ một cách hiệu quả, chính xác là một kỹ năng rất quan trọng của những người đã thành công. Kỹ năng tập trung vào các chi tiết nhỏ này góp một phần quan trọng đến việc gia tăng năng suất công việc.
Bên cạnh đó, là chiếc chìa khóa hỗ trợ việc quan sát hiệu quả hơn, bằng cách chú ý đến tiểu tiết, chúng ta có thể phát hiện kịp thời những vấn đề tiềm ẩn hoặc thông điệp toàn diện, từ đó điều chỉnh hành vi của mình sao cho phù hợp.
Các kỹ năng quan sát trong giao tiếp
Quan sát qua ánh mắt
Theo một nghiên cứu, thay vì những chuyển động khác trẻ sơ sinh thường tập trung nhìn vào ánh mắt của người lớn. Bởi lẽ con người thường bị thu hút bởi đôi mắt, vì thế, đôi mắt được xem là “gia vị” của một cuộc giao tiếp.
Tuy nhiên, để kịp thời thấu hiểu, đồng cảm và phát hiện nhanh chóng, cần kết hợp với kỹ năng quan sát. Ngoài ra, Mỗi người sẽ gửi gắm một câu chuyện khác nhau qua ánh mắt. Vì vậy, cần quan sát và không bỏ lỡ bất kỳ chi tiết nào để thấu hiểu thật sâu sắc đối phương.
Quan sát qua ánh mắt
Quan sát nét mặt
Nét mặt có lẽ là những thông tin dễ dàng thu thập nhất từ đối phương. Ngoại trừ đôi mắt, chúng ta cũng có thể biết được một người đang vui vẻ, hạnh phúc, buồn bã hay khó chịu thông qua biểu hiện trên khuôn mặt. Do đó, rèn luyện và cải thiện kỹ năng này được xem là cách thức tốt nhất để biết được cảm xúc đối phương, qua đó để có những phản ứng và hành xử phù hợp hơn.
Quan sát qua cách thở
Quan sát qua cách thở là một tiêu chí nhằm rèn luyện quá trình nhận biết tâm trạng, vấn đề mà đối phương đang gặp phải. Chẳng hạn, nhịp thở của đối phương nặng nề, đó có thể là do họ đang mệt mỏi. Nếu tốc độ nhịp thở tăng lên thì có thể đối phương đang lo lắng, căng thẳng hay sợ hãi về một sự việc, hiện tượng nào đó.
Quan sát cử chỉ, hành động
Đây là một cách giao tiếp phi ngôn ngữ hỗ việc quá trình quan sát và nhận ra được cảm xúc của đối phương được thuận tiện hơn. Bởi mỗi người có một thông điệp khác nhau muốn gửi gắm trong mỗi cử chỉ cơ thể. Do đó, một kỹ năng quan sát tốt sẽ giúp thấu hiểu cử chỉ và đưa ra cách phản hồi phù hợp.
Quan sát cử chỉ, hành động
Cách rèn luyện, phát triển kỹ năng quan sát hiệu quả
Khả năng tập trung, phân tích
Vì xung quanh luôn tồn tại nhiều yếu tố chi phối ánh mắt, suy nghĩ và tâm trạng nên rất khó rèn luyện khả năng tập trung. Đồng thời, nếu bạn nghĩ hoặc nhìn về nơi khác, bạn không thể phát hiện ra được bất cứ điều gì mà không hề tập trung vào đối phương. Bên cạnh đó, tập trung không những để ý vào một điểm, mà còn phải đặt tâm trí và sức lực vào đó.
Thái độ cởi mở
Tinh thần rất quan trọng trong quá trình xem xét một sự kiện, tình huống nào đó. Khi quan sát với thái độ cởi mở, bạn sẽ có niềm tin rằng còn nhiều điều cần học hỏi và tiếp nhận từ môi trường xung quanh. Bởi lẽ khi đó, bản thân sẽ gặt hái được những kết quả tích cực hơn.
Thấu hiểu cảm xúc
Chìa khóa quan trọng nhất để rèn luyện kỹ năng quan sát chính là thấu hiểu cảm xúc. Bởi trong cuộc trò chuyện, mục tiêu cao nhất chính là sự đồng cảm và thấu hiểu. Do đó, đừng chỉ nhìn nhận sự việc thông qua vẻ bề ngoài mà không hiểu rõ sự thật đằng sau đó.
Thấu hiểu cảm xúc
Thói quen sống chậm lại
Thật khó để có thể quan sát mọi thứ một cách chi tiết, toàn diện khi bạn luôn ở trong trạng thái vội vàng. Kỹ năng quan sát yêu cầu cá nhân phải dừng lại để lắng nghe, để nhìn, để phân tích và sẵn sàng ứng phó với những vấn đề xung quanh.
Hãy cố gắng sống chậm lại, nếu không bạn sẽ bỏ sót nhiều dữ liệu hữu ích bởi chúng ta chỉ mới lướt qua bề mặt của các đối tượng, tình huống. Tuy nhiên, điều này không phải là cố gắng chậm rãi, kéo dài mọi thứ mà là cố gắng tập trung cẩn thận vào từng hành vi.
Khả năng nhẫn nại
Khi tham gia một cuộc giao trò chuyện với người lạ hoặc bước vào môi trường mới, bạn phải học cách nhẫn nại. Nhẫn nại quan sát hành vi, cử chỉ của họ, nhẫn nại giao lưu tương tác để khám phá thêm những điều mới mẻ. Hãy cẩn thận, bạn sẽ để ý hơn nhiều chi tiết đắt giá hoặc sẽ kịp thời, nhanh chóng quan sát được trạng thái và vấn đề đối phương đang gặp phải.
Xem thêm: Những nguyên tắc vàng để cải thiện kỹ năng giao tiếp hiệu quả
Cảm nhận với nhiều giác quan
Kết hợp thị giác với nhiều giác quan khác khi quan sát, chẳng hạn như trái tim, thính giác, khứu giác hay xúc giác, điều này hỗ trợ việc nhận diện và thấu hiểu sâu sắc hơn vào mỗi chi tiết dù nhỏ hay lớn. Đồng thời còn lập ra những giải pháp và đề án phù hợp về vấn đề và hiện tượng đó.
Cảm nhận với nhiều giác quan
Chú ý đến các chi tiết nhỏ
Khác với các chi tiết lớn, khi tập trung vào tiểu tiết sẽ giúp bản thân rèn luyện kỹ năng quan sát tốt hơn. Khi quan sát các chi tiết nhỏ thành thạo hơn, bản thân sẽ có thể thấu hiểu và đề ra những lập luận chính xác hơn về các sự vật, hiện tượng.
Lấy ví dụ đơn giản về một bức tranh, các chi tiết nhỏ như ánh sáng, màu sắc và đường nét sẽ mang lại nhiều dữ liệu. Do đó, nếu bỏ lỡ những chi tiết này, bạn có thể thu thập thiếu thông tin và không thể hiểu được ý nghĩa của bức tranh một cách trọn vẹn.
Không phán xét chủ quan
Kỹ năng quan sát yêu cầu phải tập trung vào các thông tin, hiện tượng có căn cứ rõ ràng, quan sát thực tế và không bị chi phối bởi những cảm xúc, suy nghĩ hoặc quan điểm cá nhân.
Phán xét sự vật, dữ kiện một cách chủ quan thể hiện sự không chuyên nghiệp khi đối mặt với vấn đề, đồng thời dễ đưa ra những suy luận sai lầm, đặc biệt là người làm trong các lĩnh vực xây dựng, nghiên cứu, y tế,…
Luyện ghi chú nhiều hơn
Để sở hữu kỹ năng quan sát tốt, bạn hãy cố gắng chủ động tiếp thu và ghi lại các chi tiết cụ thể vào bộ nhớ của mình. Bởi lẽ điều này sẽ giúp bạn có khả năng nhận biết, thấu hiểu và đánh giá sâu hơn về một chủ thể.
Hy vọng bài viết trên của VietnamWorks đã giúp bạn có cái nhìn bao quát hơn về kỹ năng quan sát là gì và cách rèn luyện kỹ năng này hiệu quả. Hãy theo dõi các bài viết của chúng tôi để thu thập thêm nhiều thông tin hữu ích nhé.
Nắm bắt thông tin tuyển dụng mới nhất và tham gia ứng tuyển tại VietnamWorks! Top các nhà tuyển dụng cùng việc làm tiềm năng đa dạng: VinFast tuyển dụng TPHCM, Hyundai tuyển dụng, Mitsubishi tuyển dụng, MSC tuyển dụng, ZIM tuyển dụng, Đèo Cả tuyển dụng, Hãng tàu ONE tuyển dụng và Yamaha tuyển dụng.
Xem thêm: Kỹ năng phản biện là gì? 5 cách rèn luyện tư duy phản biện hiệu quả
— HR Insider —
VietnamWorks – Website tuyển dụng trực tuyến số 1 Việt Nam
Bài viết dành riêng cho thành viên của HR Insider.
