Kiến thức chứng khoán, đầu tư cổ phiếu cơ bản cho người mới

Bạn có thắc mắc về thị trường chứng khoán và muốn tham gia đầu tư? Việc nắm vững những kiến thức chứng khoán cơ bản là chìa khóa quan trọng để bạn tự tin tiếp cận thế giới giao dịch này. Hãy cùng VietnamWorks HR Insider khám phá và hiểu rõ hơn về các khái niệm, nguyên tắc căn bản trong thị trường chứng khoán để có thể thực hiện giao dịch một cách thông minh và hiệu quả nhất. Bắt đầu thôi!

Đầu tư chứng khoán là gì? 

Chứng khoán là một loại tài sản xác nhận quyền sở hữu trong một công ty hoặc tổ chức. Cụ thể hơn như cổ phiếu thể hiện quyền sở hữu trong doanh nghiệp. Khi các công ty phát hành cổ phiếu, bao gồm cả cổ phiếu phổ thông và cổ phiếu ưu đãi và chúng được giao dịch trên thị trường, chúng trở thành “chứng khoán”.

Đầu tư chứng khoán là mua và giữ các loại tài sản tài chính như cổ phiếu, trái phiếu hoặc quỹ đầu tư. Cổ phiếu phổ thông thể hiện quyền sở hữu trong công ty và cho phép tham gia quyết định qua việc bỏ phiếu tại các đại hội cổ đông.

Cổ phiếu ưu đãi thường ưu tiên trong việc nhận cổ tức và thanh toán khi công ty phá sản. Đầu tư chứng khoán cần kiến thức và kỹ năng để đối phó với rủi ro và tận dụng cơ hội trên thị trường.

Chứng khoán là một loại tài sản xác nhận quyền sở hữu trong một công ty hoặc tổ chức

Thị trường chứng khoán hoạt động ra sao?

Thị trường chứng khoán là một phần của nền kinh tế tự do, nơi các công ty có thể huy động vốn bằng cách phát hành cổ phiếu và trái phiếu. Đồng thời, nó cung cấp cơ hội cho các nhà đầu tư tham gia vào hoạt động kinh doanh và kiếm lợi từ sự biến động giá cả và cổ tức.

Thị trường chứng khoán tạo ra một môi trường giao dịch an toàn và được quản lý, nơi các nhà đầu tư có thể mua bán cổ phiếu và các công cụ tài chính khác với mức độ rủi ro từ thấp đến không.

Tuân thủ các quy tắc được cơ quan quản lý đề xuất, thị trường chứng khoán hoạt động như một nơi giao dịch cổ phiếu lần đầu tiên (IPO) cho các công ty phát hành và bán ra công chúng. Điều này giúp các công ty huy động vốn cần thiết từ các nhà đầu tư.

Thị trường chứng khoán

Sau khi niêm yết, các công ty có thể tiếp tục phát hành cổ phiếu mới hoặc thực hiện các giao dịch khác như mua lại hoặc hủy bỏ cổ phiếu.

Nhà đầu tư mua cổ phiếu với hy vọng giá trị của chúng sẽ tăng hoặc nhận cổ tức. Sàn giao dịch chứng khoán hỗ trợ quá trình huy động vốn này và thu phí dịch vụ từ các công ty và đối tác tài chính. Bên cạnh đó, nhà đầu tư cũng có thể giao dịch cổ phiếu trên thị trường thứ cấp thông qua sàn giao dịch chứng khoán.

Thị trường chứng khoán duy trì nhiều chỉ số cấp thị trường và chỉ số ngành như S&P 500 và Nasdaq 100, cung cấp thước đo để theo dõi sự biến động của thị trường.

Sàn giao dịch chứng khoán sau IPO trở thành nền tảng giao dịch cho các nhà đầu tư mua bán cổ phiếu đang lưu hành, tạo ra thị trường thứ cấp và thu phí dịch vụ từ mỗi giao dịch.

Lợi nhuận của việc đầu tư chứng khoán đến từ đâu?

Lợi nhuận trong đầu tư chứng khoán thường xuất phát từ ba nguồn chính sau đây:

Chênh lệch giữa giá mua và giá bán

Lợi nhuận được tính bằng công thức:
Lợi nhuận = (giá bán – giá mua) × số lượng cổ phiếu – (thuế + phí giao dịch).

Khi giá bán thấp hơn giá mua, nhà đầu tư sẽ chịu lỗ. Ngược lại, nếu giá bán cao hơn giá mua, bạn sẽ có lãi. Thuế và phí giao dịch được tính dựa trên quy định của công ty chứng khoán hoặc môi giới mà bạn đang sử dụng. Thông tin chi tiết về lợi nhuận sẽ hiển thị trực tiếp trong phần tài sản của tài khoản, giúp nhà đầu tư không cần tự tính toán thêm.

Lợi nhuận từ trái tức

Khi nắm giữ trái phiếu, bạn đóng vai trò như một người cho doanh nghiệp vay vốn. Lợi nhuận từ trái phiếu là lãi suất doanh nghiệp trả định kỳ hằng năm. Khoản lãi này được công bố ngay từ khi phát hành và không bị ảnh hưởng bởi kết quả kinh doanh của công ty.

Lợi nhuận từ cổ tức

Cổ tức là phần lợi nhuận sau thuế được doanh nghiệp chia cho các cổ đông. Cổ tức có thể trả bằng tiền mặt hoặc dưới hình thức tài sản khác.

Lợi ích của việc đầu tư chứng khoán

• Nhận lợi nhuận từ chênh lệch giá trị: Khi giá cổ phiếu tăng, bạn có thể hưởng lợi từ sự chênh lệch giá. Ví dụ, nếu bạn mua cổ phiếu Vinamilk (VNM) giá 120.000 đồng và giá tăng lên 157.000 đồng, bạn có thể thu về lợi nhuận từ sự chênh lệch giá.
• Tỷ lệ cổ tức: Đầu tư vào cổ phiếu có thể mang lại thu nhập thụ động từ cổ tức hàng năm, đặc biệt khi doanh nghiệp hoạt động hiệu quả.
• Kênh đầu tư linh hoạt: Thị trường chứng khoán không yêu cầu vốn lớn và cho phép bạn lựa chọn các mã cổ phiếu để đầu tư, tùy thuộc vào mục tiêu và kế hoạch của bạn.
• Mua bán dễ dàng, nhanh chóng: Thị trường chứng khoán có tính thanh khoản cao, giúp bạn dễ dàng mua bán cổ phiếu theo nhu cầu và tình hình thị trường.
• Tự do lựa chọn ngành: Bạn có tự do đầu tư vào các ngành mà bạn quan tâm hoặc có kiến thức về chúng.
• Cơ hội đầu tư tiềm năng: Thị trường chứng khoán luôn mang lại cơ hội đầu tư và sinh lời trong tương lai.

Lợi ích của việc đầu tư chứng khoán

Các hình thức đầu tư chứng khoán hiện nay 

Đầu tư quỹ mở 

Quỹ mở tập trung vào việc đầu tư vào một nhóm cổ phiếu thuộc các công ty có đặc điểm tương đồng, chẳng hạn như hoạt động trong cùng lĩnh vực, cùng quy mô hoặc trên cùng một thị trường. Bạn có thể giao dịch các đơn vị quỹ giống như giao dịch cổ phiếu trên thị trường chứng khoán.

Với sự đa dạng hóa từ đầu, quỹ mở giúp nhà đầu tư giảm thiểu rủi ro và xây dựng danh mục đầu tư phong phú, đặc biệt thích hợp với những người mới bắt đầu.

So với việc lựa chọn từng cổ phiếu riêng lẻ, việc đầu tư vào quỹ mở thường đơn giản hơn. Độ rủi ro cũng thấp hơn do danh mục quỹ được phân bổ đều giữa các cổ phiếu thành viên. Lợi nhuận bạn nhận được từ quỹ mở chính là mức lợi nhuận trung bình của tất cả cổ phiếu trong quỹ. Nếu một cổ phiếu đạt hiệu suất cao hơn các cổ phiếu khác, bạn chỉ nhận được phần lợi nhuận chung, không phải lợi nhuận vượt trội từ cổ phiếu đó.

Đầu tư cổ phiếu 

Đầu tư cổ phiếu là việc mua và bán cổ phiếu trên thị trường chứng khoán. Chiến lược phổ biến là mua cổ phiếu khi giá thấp và bán ra khi giá tăng. Cổ phiếu thường được giao dịch theo lô và khoản đầu tư tối thiểu thường từ 1-2 triệu đồng.

Dù cổ phiếu có thể mang lại lợi nhuận đáng kể, nhưng cũng đi kèm rủi ro cao. Lợi nhuận từ cổ phiếu phụ thuộc vào nhiều yếu tố không dễ đoán định.

Lợi nhuận từ cổ phiếu chủ yếu đến từ việc mua thấp bán cao. Tuy nhiên, xác định thời điểm mua và bán phù hợp không phải lúc nào cũng dễ dàng và thường là một bài toán khó cho nhà đầu tư.

Ngoài ra, người nắm giữ cổ phiếu còn có thể nhận cổ tức, được trả dưới dạng tiền mặt hoặc cổ phiếu, tùy thuộc vào chính sách của doanh nghiệp sau khi đã trừ các chi phí, thuế và nợ.

Việc chọn cổ phiếu để đầu tư cần sự cân nhắc kỹ lưỡng. Các nguồn thông tin như báo cáo tài chính, dự báo thị trường và nhận định từ các chuyên gia có thể hỗ trợ bạn đưa ra quyết định. Thời điểm bán cổ phiếu phụ thuộc vào chiến lược và mục tiêu đầu tư cụ thể, như đạt mức lợi nhuận kỳ vọng hoặc đáp ứng nhu cầu thanh khoản.

Đầu tư trái phiếu 

Trái phiếu khác với cổ phiếu ở chỗ nó đại diện cho một khoản vay mà nhà đầu tư cung cấp cho doanh nghiệp để phục vụ các hoạt động kinh doanh. Khi doanh nghiệp thu được doanh thu, họ phải trả lãi định kỳ cho người nắm giữ trái phiếu, ngay cả khi kết quả kinh doanh không có lãi.

Thông thường, trái phiếu được thanh toán theo chu kỳ hàng năm hoặc nửa năm. Khi trái phiếu đến hạn, nhà đầu tư sẽ nhận lại khoản tiền gốc cùng với phần lãi tích lũy.

Mặc dù lợi nhuận từ trái phiếu thường không cao, nhưng nó vẫn ổn định hơn so với lãi suất tiết kiệm ngân hàng, đồng thời giúp bạn có thêm nguồn thu nhập thụ động. Trái phiếu cũng ít bị ảnh hưởng bởi những biến động trên thị trường, làm cho nó trở thành một lựa chọn an toàn hơn.

Tuy nhiên, trái phiếu vẫn tồn tại rủi ro. Nếu doanh nghiệp gặp khó khăn tài chính, họ có thể không đủ khả năng thanh toán đúng hạn hoặc đầy đủ cho các nhà đầu tư.

Đầu tư chứng khoán

Các bước đầu tư chứng khoán cho người mới bắt đầu

• Bước 1 – Hiểu rõ kiến thức cơ bản: Trước khi bắt đầu hành trình đầu tư, bạn cần trang bị cho mình kiến thức về thị trường chứng khoán, các loại tài sản tài chính, nguyên tắc đầu tư cơ bản và các chiến lược phù hợp.
• Bước 2 – Xác định mục tiêu đầu tư: Hãy xác định rõ mục tiêu mà bạn hướng đến, bao gồm mức độ rủi ro bạn sẵn sàng chấp nhận, khoảng thời gian đầu tư dự kiến, cũng như mục đích tài chính cụ thể.
• Bước 3 – Nghiên cứu và phân tích: Trước khi đưa ra quyết định đầu tư vào một loại tài sản, hãy thực hiện nghiên cứu và phân tích chi tiết về công ty, lĩnh vực hoặc thị trường mà bạn đang quan tâm.
• Bước 4 – Lập kế hoạch đầu tư: Dựa trên mục tiêu và kết quả phân tích, hãy xây dựng kế hoạch đầu tư cụ thể, bao gồm việc lựa chọn danh mục đầu tư, phân bổ tài sản và tìm kiếm các công cụ tài chính phù hợp.
• Bước 5 – Mở tài khoản giao dịch: Khi đã có kế hoạch rõ ràng, bạn cần mở tài khoản đầu tư tại một công ty chứng khoán hoặc ngân hàng cung cấp dịch vụ giao dịch chứng khoán.
• Bước 6 – Thực hiện giao dịch: Sau khi tài khoản đã được kích hoạt, bạn có thể đặt lệnh mua bán các tài sản tài chính trên thị trường chứng khoán thông qua hệ thống giao dịch hoặc sự hỗ trợ của nhà môi giới.
• Bước 7 – Theo dõi và đánh giá danh mục đầu tư: Việc giám sát và đánh giá hiệu suất của danh mục đầu tư là rất quan trọng. Hãy đảm bảo rằng danh mục của bạn luôn phù hợp với mục tiêu đầu tư ban đầu và thực hiện điều chỉnh nếu cần thiết.
• Bước 8 – Tối ưu hóa danh mục: Dựa trên kết quả đánh giá hiệu quả đầu tư, bạn có thể tái cơ cấu và tối ưu hóa danh mục đầu tư để nâng cao hiệu suất.

Những kiến thức chứng khoán khác cần nắm 

Thời gian giao dịch chứng khoán 

Hiện nay, tại Việt Nam có ba sàn giao dịch chứng khoán và hơn 70 công ty chứng khoán đang hoạt động. Thời gian giao dịch thường diễn ra từ thứ hai đến thứ sáu hàng tuần, từ 9:00 sáng đến 14:45, trừ những ngày lễ và Tết.

Mỗi ngày giao dịch chứng khoán, có hai phiên khớp lệnh định kỳ, diễn ra trong 15 phút đầu tiên và 15 phút cuối cùng của phiên giao dịch. Điều này giúp xác định mức giá mở cửa và mức giá đóng cửa của từng ngày giao dịch.

Thời gian giao dịch chứng khoán

Ngày giao dịch T+ trong chứng khoán 

Trong giao dịch chứng khoán, ngày giao dịch (hay gọi là ngày T+0) là ngày bạn thực hiện thành công lệnh mua hoặc bán một mã chứng khoán.

Ngày tiếp theo là ngày T+1, và ngày làm việc tiếp theo trên thị trường chứng khoán (không tính thứ 7, chủ nhật và các ngày lễ) được gọi là ngày T+21. Các kí hiệu T+1, T+2 và T+3 chỉ đề cập đến ngày thanh toán của các giao dịch chứng khoán.

Trong đó, “T” là ngày giao dịch (Transaction), tức là ngày giao dịch diễn ra. Các con số 1, 2 hoặc 3 thể hiện số ngày sau ngày giao dịch mà thanh toán, chuyển tiền và chuyển quyền sở hữu chứng khoán mới được thực hiện.

Kể từ ngày 29/08/2022, quy định mới cho phép nhà đầu tư thực hiện giao dịch cổ phiếu theo chu kỳ T+1.5 thay vì T+3 như trước đó, nhằm tối ưu hóa thời gian thanh toán trong giao dịch chứng khoán.

Cách đọc bảng giá chứng khoán 

Cách đọc bảng giá chứng khoán:

• Mã CK (Mã chứng khoán): Đây là mã định danh của cổ phiếu.
• Mức giá tham chiếu (TC): Là giá cổ phiếu khi giao dịch lần đầu tiên.
• Giá trần: Giá cao nhất mà cổ phiếu có thể được giao dịch trong một phiên.
• Giá sàn: Là giá thấp nhất mà cổ phiếu có thể được giao dịch trong một phiên.
• Tổng khối lượng khớp (Tổng KL): Là tổng số cổ phiếu đã được giao dịch trong một phiên.
• Mức giá vàng xanh lá cây và màu đỏ: Thể hiện sự biến động giá so với phiên trước.
• Bên mua trong bảng giá chứng khoán: Hiển thị thông tin về người đặt lệnh mua cổ phiếu.

Đọc bảng giá chứng khoán

Một số tiêu chí chọn cổ phiếu tốt để đầu tư

Để tối ưu lợi nhuận và tránh rủi ro khi đầu tư vào chứng khoán, việc lựa chọn cổ phiếu chất lượng và có tiềm năng dài hạn là rất quan trọng. Dưới đây là một số tiêu chí bạn có thể áp dụng để chọn cổ phiếu tốt:

• Tổng nợ vay/Tài sản ngắn hạn (Debt-to-Asset Ratio): Kiểm tra tổng nợ vay của doanh nghiệp để hiểu về tình hình tài chính và tránh gặp rủi ro khi thị trường biến động.
• Chỉ số thanh toán hiện hành (Current Ratio): Đánh giá khả năng thanh toán nợ ngắn hạn của doanh nghiệp. Một chỉ số cao hơn cho thấy doanh nghiệp có khả năng thanh toán tốt hơn.
• Tăng trưởng EPS (Earnings Per Share) dương trong 5 năm gần nhất: Cổ phiếu với EPS tăng trưởng trong 5 năm gần đây được xem là có tiềm năng và đáng để đầu tư lâu dài.
• Chỉ số P/E (Price-to-Earnings Ratio) < 9: Lựa chọn cổ phiếu dựa trên chỉ số P/E. Một P/E thấp hơn 9 cho thấy mức thu nhập ròng trên giá cổ phiếu cao và tính thanh khoản tốt.
• Chỉ số P/B (Price-to-Book Ratio) < 1.2: Nếu P/E bị ảnh hưởng bởi tác động bất ngờ, bạn có thể xem xét P/B. P/B so sánh giá trị hiện tại với giá ghi sổ của cổ phiếu.
• Cổ tức đều đặn: Chọn doanh nghiệp có lịch trả cổ tức ổn định để có nguồn thu nhập đều trong khi đợi giá cổ phiếu tăng sau này.

Câu hỏi thường gặp

Cần bao nhiêu vốn để đầu tư chứng khoán?

Trên thực tế, việc đầu tư chứng khoán không yêu cầu một số tiền tối thiểu cố định. Hiện nay, nhiều ứng dụng đầu tư hiện đại cho phép các nhà đầu tư cá nhân bắt đầu chỉ với vài trăm nghìn đồng. Khoản tiền nhỏ này có thể được sử dụng để mua chứng chỉ quỹ, giúp bạn tham gia vào các quỹ đầu tư mở.

T0, T1 trong chứng khoán là gì?

Trong lĩnh vực giao dịch chứng khoán, các ký hiệu như T0, T1, T2, T3 xuất hiện khá phổ biến.

• T0 (hay T+0): Đây là thuật ngữ chỉ việc bên mua nhận chứng khoán và bên bán nhận tiền ngay trong ngày giao dịch.
• T1 (hay T+1): Điều này nghĩa là bên mua sẽ nhận chứng khoán và bên bán sẽ nhận tiền vào ngày tiếp theo sau ngày giao dịch.

Lưu ý: Các ngày T0, T1, T2, T3 không tính Thứ 7, Chủ Nhật và ngày nghỉ lễ.

Đầu tư chứng khoán có những rủi ro gì?

Khi tham gia đầu tư chứng khoán, bạn có thể đối mặt với nhiều loại rủi ro khác nhau, bao gồm:

• Rủi ro về hàng hóa.
• Rủi ro từ mô hình.
• Rủi ro thanh khoản.
• Rủi ro liên quan đến lạm phát và lãi suất.
• Rủi ro do lỗi thời.
• Rủi ro xuất phát từ truyền thông.
• Rủi ro trong kiểm toán.
• Rủi ro về xếp hạng.
• Rủi ro pháp lý.

Trên đây là những kiến thức chứng khoán cơ bản cực kỳ cần thiết mà VietnamWorks HR Insider muốn chia sẻ. Hy vọng bài viết này đã mang lại những thông tin hữu ích và giá trị cho bạn. Chúc bạn đầu tư thuận lợi và sớm đạt được mục tiêu tài chính của mình trong tương lai.

Xem thêm: Bật mí 9 cách đầu tư thông minh sinh lời cao

— HR Insider —

VietnamWorks – Website tuyển dụng trực tuyến số 1 Việt Nam