Cầu toàn là gì? Những ảnh hưởng và cách quản lý hiệu quả

Khái niệm cầu toàn là gì?

Cầu toàn là một vấn đề mà nhiều người có thể tự đặt ra khi chứng kiến những người luôn cố gắng hoàn thành mọi việc một cách tuyệt vời, không chấp nhận bất kỳ sai sót nào hoặc điểm yếu nào. Theo Oxford English Dictionary, cầu toàn được định nghĩa là “the refusal to accept any standard short of perfection” (sự từ chối chấp nhận bất kỳ tiêu chuẩn nào dưới mức hoàn hảo). Đây là một khuynh hướng tâm lý thường thấy trong xã hội hiện đại, nơi mà con người đối diện với áp lực và kỳ vọng đáng kể từ bên ngoài.

Nguồn gốc và nguyên nhân của cầu toàn có thể phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau như gia đình, xã hội, văn hóa và tính cách cá nhân. Một số người có thể phát triển tư duy cầu toàn do ảnh hưởng từ người thân trong gia đình như cha mẹ, anh chị em. Những người này thường bị đặt trước tiêu chuẩn cao và bị chỉ trích nếu không đáp ứng được chúng. Hoặc nguyên nhân có thể xuất phát từ xã hội và văn hóa, như trường học, công ty, truyền thông, nơi mà sự so sánh và đánh giá khắt khe thường xuyên tồn tại. Một số khác có thể do tính cách, sở thích và giá trị cá nhân, họ luôn có tầm nhìn rõ ràng về mục tiêu của mình và luôn theo đuổi kết quả tốt nhất.

Cầu toàn có thể thể hiện trong nhiều khía cạnh của cuộc sống, từ công việc cho đến học tập. Ví dụ, một người cầu toàn trong cuộc sống có thể luôn cố gắng duy trì sự sạch sẽ và ngăn nắp trong không gian sống, không chấp nhận bất kỳ vụn vặt hay lộn xộn nào. Trong công việc, người cầu toàn có thể đặt mục tiêu hoàn thành mọi dự án và nhiệm vụ một cách chính xác và hiệu quả, không để xuất hiện bất kỳ sai sót hay trễ hẹn nào…

Xem thêm :

• Thao túng tâm lý là gì? Cách đối phó với hành vi thao túng tâm lý nơi công
  sở
• Hội chứng Burnout: Tình trạng dân công sở mắc phải nhưng ít nhận ra
• Self efficacy là gì? Tại sao cần tin vào năng lực của bản thân?
• Dấu hiệu, nguyên nhân và tác hại của Overthinking là gì?
• Giải đáp: Thiên vị là gì? Làm gì khi sếp thiên vị?
• Narcissist là gì? 7 Dấu hiệu nhận biết một người ái kỷ
• Tham vấn là gì? Khi nào bạn nên được tham vấn tâm lý
• Đồng cảm là gì? 6 cách thể hiện sự đồng cảm với người khác
• Trì hoãn là gì? 7 Cách loại bỏ trì hoãn công việc hiệu quả
• Bốc đồng là gì? Cách khắc phụ người có tính bốc đồng hiệu quả
• Ngộ nhận là gì? Dấu hiệu sự ngộ nhận về năng lực bản thân

Cầu toàn tiếng Anh là gì?

Cầu toàn trong tiếng Anh được gọi là Perfectionism, còn người cầu toàn được gọi là perfectionist.

Có hai dạng cầu toàn phổ biến:

• Cầu toàn thông thường: Đây là những người thường đặt ra các tiêu chuẩn cao cho bản thân, nhưng vẫn có khả năng linh hoạt điều chỉnh dựa vào tình hình thực tế. Họ được đánh giá là theo đuổi sự hoàn hảo một cách lành mạnh và hợp lý.
• Cầu toàn quá mức: Khác với nhóm trên, những người thuộc loại này có xu hướng gặp các vấn đề về tâm lý. Họ luôn cảm thấy không hài lòng với bản thân trong hầu hết các trường hợp, thường xuyên cứng nhắc và hay tự trách mình cũng như những người xung quanh.

Những biểu hiện của người cầu toàn 

Có nhiều cách mà người cầu toàn thể hiện đặc điểm riêng của họ, tùy thuộc vào từng cá nhân. Dưới đây là một số nét chung để nhận biết:

Ám ảnh bởi thất bại 

Lo lắng về việc thất bại, sai lầm hay bị chỉ trích. Họ luôn cố gắng đạt mục tiêu tốt nhất và không chấp nhận khi không đạt được. Thậm chí, họ có thể tự trách mình, tự đánh giá thấp bản thân hoặc tự trừng phạt khi gặp khó khăn. Ví dụ, một học sinh cầu toàn có thể bị ảnh hưởng tinh thần và tức giận khi không đạt được điểm 10 trong bài kiểm tra, dù đã học rất chăm chỉ và chỉ sai một câu nhỏ.

Mong muốn kiểm soát mọi thứ 

Muốn nắm quyền kiểm soát tất cả khía cạnh trong cuộc sống, từ những việc quan trọng đến những việc nhỏ nhặt. Họ thường không muốn phụ thuộc vào người khác hoặc để người khác can thiệp vào công việc của họ. Điều này có thể dẫn đến việc họ làm việc quá sức hoặc quá tải để đảm bảo mọi thứ theo ý muốn của họ. Ví dụ, một nhân viên cầu toàn có thể ngần ngại làm việc nhóm hoặc giao phó công việc cho đồng nghiệp, vì sợ rằng công việc sẽ không được thực hiện đúng cách hoặc đủ nhanh.

Có xu hướng làm hài lòng người khác 

Thường khao khát sự công nhận và khen ngợi từ người khác, đặc biệt là những người quan trọng đối với họ như gia đình, bạn bè, cấp trên. Họ có thể thực hiện những việc mà họ không thực sự thích chỉ để gây ấn tượng tích cực với người khác. Đôi khi, họ có thể khó nói “không” khi được yêu cầu làm điều gì đó. Ví dụ, một sinh viên cầu toàn có thể chọn học ngành y theo mong muốn của cha mẹ, dù thực sự đam mê nghệ thuật.

Dễ bị tác động bởi môi trường xung quanh 

Dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố bên ngoài như truyền thông, xã hội, văn hóa. Họ thường so sánh bản thân với người khác và có thể cảm thấy tự ti hoặc ghen tị khi không đáp ứng được những tiêu chuẩn mà xã hội đặt ra. Đôi khi, họ có thể theo đuổi các xu hướng hoặc phong cách sống không phù hợp với bản thân, chỉ để được coi là hiện đại hoặc thành công. Ví dụ, một cô gái cầu toàn có thể thực hiện các biện pháp ăn kiêng hay thẩm mỹ để trông giống như những người nổi tiếng mà truyền thông tôn vinh, mặc dù có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của cô ấy.

Tiêu chuẩn cá nhân cao

Thường đặt ra những tiêu chuẩn cao cho cả bản thân và người khác. Họ không bao giờ hài lòng với những gì họ đã đạt được và luôn muốn hoàn thiện mọi thứ. Họ có thể tự đánh giá mình quá khắt khe và không biết cách khen ngợi hoặc động viên bản thân. Họ cũng có thể đòi hỏi quá nhiều từ người khác và thiếu lòng thông cảm hoặc sẵn sàng tha thứ cho sai sót hoặc thiếu sót. Ví dụ, một người mẹ cầu toàn có thể luôn đặt kỳ vọng cao cho con cái về học tập, thể thao, nghệ thuật, và không biết cách động viên hoặc an ủi khi con gặp khó khăn hay không thành công.

Khắt khe trong xây dựng quy trình làm việc 

Người cầu toàn thường áp dụng một quy trình làm việc cụ thể và chặt chẽ. Họ thường muốn tuân thủ một trình tự cụ thể và khó lòng chấp nhận sự thay đổi hoặc không gian cho bất ngờ. Họ có thể dành nhiều thời gian để lên kế hoạch, kiểm tra, sửa đổi hoặc hoàn thiện công việc của mình. Thỉnh thoảng, họ có thể bỏ qua những việc quan trọng hoặc cơ hội tốt chỉ để đảm bảo rằng công việc hiện tại hoàn hảo. Ví dụ, một giáo viên cầu toàn có thể dành nhiều thời gian để lập kế hoạch bài giảng, kiểm tra nhiều lần và chỉnh sửa từng chi tiết nhỏ, dẫn đến việc không còn thời gian cho sự nghỉ ngơi hay tương tác với học sinh.

Những ảnh hưởng tiêu cực từ cầu toàn  

Những ảnh hưởng tiêu cực của tình trạng cầu toàn không chỉ giới hạn ở mức độ công việc hay học tập, mà còn lan rộng đến tâm lý, sức khỏe và cuộc sống chung của người cầu toàn. Dưới đây là một số tác động tiêu cực thường gặp:

Khả năng thích ứng với sự căng thẳng kém 

Đối mặt với áp lực và căng thẳng từ nhiều nguồn, bao gồm cả áp lực từ bản thân và xã hội. Tuy nhiên, họ có thể không biết cách giải tỏa hoặc xử lý những tình huống khó khăn, bất ngờ. Họ dễ bị stress, lo lắng, hoang mang và thậm chí mất ngủ. Các tình trạng này có thể dẫn đến những vấn đề sức khỏe như đau đầu, đau bụng, tim đập nhanh, huyết áp cao… Ví dụ, trước khi phải trình bày một báo cáo quan trọng, người cầu toàn có thể không thể ngủ một giấc vì lo sợ không thể hoàn thành tốt.

Trầm cảm

Thường có tâm trạng u ám và chán nản. Họ có thể cảm thấy không hạnh phúc hoặc thoải mái với bản thân và cuộc sống. Niềm vui và sở thích trong những việc họ làm có thể bị mất đi. Họ có thể cảm thấy bế tắc, vô vọng và tự ti. Tất cả những cảm xúc này có thể dẫn đến tình trạng trầm cảm nghiêm trọng. Ví dụ, sau khi nhận được lời phê bình từ sếp, người cầu toàn có thể cảm thấy buồn bã và mất hứng thú với mọi hoạt động, vì họ tin rằng họ đã thất bại và không xứng đáng.

Có xu hướng bạo lực

Tâm tính nóng nảy và dễ tức giận. Khi họ gặp sai sót hoặc thiếu sót, họ thường không kiềm chế được cảm xúc và dễ dàng bùng nổ. Họ cảm thấy thất vọng hoặc không hài lòng thì có thể bùng phát mâu thuẫn với người khác. Hành động bạo lực hoặc lời nói có thể là hậu quả của việc này. Ví dụ, khi bạn bè làm rơi vỡ điện thoại mới của người cầu toàn, họ có thể tức giận và đánh đập bạn bè mình.

Xuất hiện hành động tự hại 

Người cầu toàn thường không biết cách yêu thương bản thân. Họ có thể hạ thấp giá trị của mình và thậm chí tự trừng phạt khi không đạt được tiêu chuẩn mà họ tự đặt ra. Một số người cầu toàn có thể thể hiện hành động tự hại như tự tử, tự cắt, lạm dụng chất kích thích… Ví dụ, khi cảm thấy thất bại về bản thân, người cầu toàn có thể cắt tay để tỏ ra rằng họ xứng đáng bị đau đớn.

Giảm chất lượng cuộc sống 

Không thể duy trì một cuộc sống cân bằng và hài hòa. Họ thường bỏ qua những yếu tố quan trọng như nghỉ ngơi, dinh dưỡng, tập thể dục và giải trí. Họ có thể thiếu giao tiếp với bạn bè và người thân, cũng như bỏ lỡ những cơ hội thú vị. Họ không thể tận hưởng những niềm vui và hạnh phúc trong cuộc sống. Ví dụ, người cầu toàn có thể từ chối tham gia các hoạt động vui chơi cuối tuần cùng bạn bè vì họ cảm thấy cần dành thời gian làm việc.

Một số giải pháp quản lý cầu toàn 

Cầu toàn không chỉ là một tính cách, mà còn là một tình trạng tâm lý có thể tác động tiêu cực đến sức khỏe, tâm lý và cuộc sống hàng ngày của những người trải qua. Tuy nhiên, không có gì là không thể khắc phục. Dưới đây là một số phương pháp quản lý cảm giác cầu toàn một cách hiệu quả:

Xây dựng mục tiêu 

Một trong những nguyên nhân dẫn đến cầu toàn là việc thiếu mục tiêu rõ ràng và hợp lý. Thường thì những người cầu toàn thiết lập những mục tiêu không thực tế hoặc quá cao cả, dẫn đến sự thất vọng và cảm giác thất bại. Vì vậy, việc xác định mục tiêu cụ thể là một bước quan trọng để quản lý tình trạng cầu toàn. Các mục tiêu cần phải tuân theo nguyên tắc SMART, tức là: Cụ thể (Specific), Có thể đo lường (Measurable), Có khả năng đạt được (Achievable), Liên quan (Relevant) và có Thời hạn (Time-bound). Ví dụ, nếu bạn muốn giảm cân, hãy thiết lập mục tiêu như sau: “Tôi sẽ giảm 5 kg trong vòng 3 tháng bằng việc duy trì chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục 3 lần/tuần.”

Sử dụng thời gian hợp lý 

Biểu hiện của cầu toàn thường là muốn hoàn thiện mọi thứ và không bao giờ hài lòng với kết quả mình đạt được. Người cầu toàn thường dành quá nhiều thời gian cho việc lên kế hoạch, kiểm tra, sửa chữa hoặc hoàn thiện công việc, khiến họ bỏ lỡ cơ hội quan trọng hoặc làm việc quá mức. Do đó, việc quản lý thời gian một cách hợp lý là yếu tố cần thiết để kiểm soát cầu toàn.

Hãy phân bổ thời gian cho các nhiệm vụ khác nhau theo mức độ ưu tiên và khả năng hoàn thành. Đặt ra thời hạn cho từng nhiệm vụ và tuân theo nó. Hãy biết khi nào cần dừng lại và chấp nhận kết quả đã đạt được. Ví dụ, nếu bạn cần viết một bài luận, hãy phân chia thời gian thành các giai đoạn như nghiên cứu, viết dàn bài, viết bài hoàn chỉnh, kiểm tra và sửa lỗi. Đặt thời hạn cho mỗi giai đoạn và tuân thủ chúng.

Hạn chế những yếu tố dẫn đến tính cầu toàn 

Nguyên nhân tạo ra cầu toàn là áp lực từ môi trường, gia đình, xã hội và truyền thông. Những yếu tố này tạo ra những kỳ vọng không thực tế và áp lực không cần thiết. Để quản lý cầu toàn, cần giảm thiểu những yếu tố này. Hãy tránh áp lực so sánh bản thân với người khác hoặc theo những chuẩn mực không thực tế. Tìm kiếm nguồn thông tin tích cực và tìm những mô hình thành công thực sự để theo đuổi. Tự tin vào giá trị của bản thân và không để ý kiến của người khác ảnh hưởng quá nhiều đến bạn. Ví dụ, nếu bạn cảm thấy áp lực khi thấy hình ảnh “hoàn hảo” trên mạng xã hội, hãy hạn chế thời gian trực tuyến và tìm kiếm những hoạt động mang tính tích cực thay vào đó.

Hạn chế những tiêu chuẩn khắt khe 

Đặt ra tiêu chuẩn quá cao cho bản thân và người khác. Những người cầu toàn thường không biết cách tận hưởng thành quả của mình và không biết cách khen ngợi hoặc động viên bản thân khi đã làm tốt một việc gì đó. Điều này có thể tạo ra áp lực không cần thiết và gây căng thẳng. Để quản lý cầu toàn, hãy học cách tự đánh giá mình một cách công bằng và đánh giá công việc của mình dựa trên sự cố gắng và tiến bộ, không nhất thiết phải hoàn hảo. Hãy học cách tận hưởng thành quả và biết khi nào cần phải thư giãn. Ví dụ, nếu bạn đã hoàn thành một dự án, hãy tự thưởng cho bản thân và công nhận những cống hiến mà bạn đã đưa vào, thay vì tập trung vào những gì chưa hoàn hảo.

Dù cảm giác cầu toàn có thể ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của chúng ta, chúng ta có thể hoàn toàn kiểm soát và quản lý nó. Bằng cách xây dựng mục tiêu cụ thể, quản lý thời gian, giảm yếu tố gây cầu toàn và hạn chế tiêu chuẩn quá khắt khe, chúng ta có thể đạt được một cuộc sống cân bằng và hạnh phúc hơn, đồng thời tận hưởng những thành công mà chúng ta đã đạt được một cách thực sự.