Hiểu rõ về các cấp độ rủi ro thiên tai và cách ứng phó hiệu quả

Thiên tai luôn là mối đe dọa nghiêm trọng đối với cuộc sống và tài sản của con người. Vừa qua, bão số 3 (Yagi) đã gây ra thiệt hại nặng nề cho các tỉnh miền Bắc Việt Nam. Chúng ta càng nhận thấy tầm quan trọng của việc hiểu rõ các cấp độ rủi ro thiên tai và cách ứng phó. Việc nhận biết những dấu hiệu cảnh báo sớm, các mức độ nguy hiểm và biện pháp ứng phó kịp thời là vô cùng cần thiết. Cùng HR Insider trang bị cho mình những kiến thức về phòng chống thiên tai cấp thiết ngay sau đây.

Cấp độ rủi ro thiên tai là gì?

Cấp độ rủi ro thiên tai là các mức độ phân loại về mức độ nghiêm trọng và ảnh hưởng của thiên tai, nhằm giúp con người đánh giá tình hình, đưa ra biện pháp ứng phó phù hợp. Các cấp độ rủi ro thiên tai này thường dựa trên các yếu tố như mức độ tàn phá, quy mô tác động, số lượng người bị ảnh hưởng và khả năng dự báo trước. Ở Việt Nam, cấp độ rủi ro thiên tai được chia làm 5 cấp độ (cấp độ 1 đến cấp độ 5), với mỗi cấp độ tương ứng với mức độ ảnh hưởng càng nghiêm trọng.

Cấp độ rủi ro thiên tai là gì?

Phân loại các cấp độ rủi ro thiên tai 

Theo Điều 4 của Quyết định 18/2021/QĐ-TTg, các cấp độ rủi ro thiên tai được xác định dựa trên những yếu tố như cường độ, phạm vi ảnh hưởng, khu vực chịu tác động trực tiếp và mức độ thiệt hại do thiên tai gây ra. Rủi ro thiên tai được phân thành 5 cấp dựa trên mức độ nghiêm trọng của thiên tai, với mỗi cấp độ gắn liền với một màu đặc trưng trên các bản đồ dự báo thiên tai:

• Cấp độ 1 (xanh dương nhạt) – Rủi ro thấp: Thiên tai có ảnh hưởng nhỏ, gây thiệt hại hạn chế về người và tài sản, có thể được kiểm soát dễ dàng.
• Cấp độ 2 (vàng nhạt) – Rủi ro trung bình: Thiên tai gây thiệt hại lớn hơn, nhưng các biện pháp phòng tránh và cứu hộ vẫn có thể thực hiện hiệu quả.
• Cấp độ 3 (da cam) – Rủi ro lớn: Thiên tai có sức tàn phá mạnh, ảnh hưởng đến một khu vực rộng lớn, đòi hỏi sự can thiệp lớn hơn từ chính quyền và lực lượng cứu hộ.
• Cấp độ 4 (đỏ) – Rủi ro rất lớn: Thiên tai gây ra thiệt hại nghiêm trọng trên diện rộng, nhiều người bị ảnh hưởng và cần có kế hoạch ứng phó khẩn cấp.
• Cấp độ 5 (tím) – Rủi ro mức thảm họa: Thiên tai có mức độ tàn phá cực kỳ lớn, gây thiệt hại không thể kiểm soát, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống, kinh tế và môi trường.

Phân loại các cấp độ rủi ro thiên tai

Khi hai hoặc nhiều thiên tai xảy ra đồng thời hoặc liên tiếp, cấp độ rủi ro có thể tăng lên 1 cấp dựa trên tác động thực tế. Nếu có nguy cơ thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản, cấp độ có thể được điều chỉnh tăng lên tối đa 2 cấp, nhưng không vượt quá cấp 5. Thông tin về các cấp độ rủi ro thiên tai này được công bố cùng bản tin dự báo và cảnh báo thiên tai để người dân có thể chủ động ứng phó.

Các loại rủi ro thiên tai được dự báo, cảnh báo và truyền tin 

Theo Điều 3 của Quyết định 18/2021/QĐ-TTg, các loại thiên tai cần được dự báo, cảnh báo và truyền tin bao gồm:

• Bão và áp thấp nhiệt đới: Hoạt động trên Biển Đông và lãnh thổ Việt Nam hoặc nằm ngoài Biển Đông nhưng có khả năng di chuyển vào trong 24-48 giờ.
• Mưa lớn và lũ lụt: Xảy ra trên lãnh thổ Việt Nam, bao gồm các sông quốc gia và liên quốc gia liên quan; các hiện tượng ngập lụt, lũ quét, sạt lở, sụt lún do mưa lũ.
• Nắng nóng, hạn hán, xâm nhập mặn: Các hiện tượng liên quan đến thời tiết khô hạn và hậu quả từ hạn hán, như sạt lở đất, sụt lún.
• Gió mạnh, sương mù: Trên Biển Đông và đất liền Việt Nam.
• Nước dâng: Trên vùng biển ven bờ và đảo của Việt Nam.
• Các hiện tượng thời tiết cực đoan khác: Lốc, sét, mưa đá, rét hại, sương muối.
• Cháy rừng tự nhiên: Xảy ra trên lãnh thổ Việt Nam.
• Động đất và sóng thần: Động đất có độ lớn từ 3,5 (Richter) trở lên; động đất trên 6,5 độ có thể gây sóng thần ảnh hưởng đến Việt Nam.

Quy định này giúp cơ quan chức năng cảnh báo kịp thời các loại thiên tai nguy hiểm nhằm giảm thiểu rủi ro.

Các loại rủi ro thiên tai được dự báo, cảnh báo và truyền tin

Cách đánh giá và phân loại các cấp độ rủi ro thiên tai

Cách đánh giá và phân loại các cấp độ rủi ro thiên tai thường dựa trên một số yếu tố chính như cường độ, phạm vi ảnh hưởng, khả năng gây thiệt hại và khu vực chịu tác động trực tiếp. Dưới đây là các bước cơ bản để đánh giá và phân loại:

Xác định loại thiên tai

Thiên tai có thể bao gồm nhiều loại như bão, lũ lụt, sạt lở đất, động đất, hạn hán,… Mỗi loại thiên tai có các đặc điểm riêng biệt cần được đánh giá và phân loại riêng. Ví dụ, bão có thể đi kèm với gió mạnh và mưa lớn, trong khi động đất gây ra rung chấn mạnh và sạt lở đất có thể xảy ra do địa hình không ổn định. Để phòng ngừa hiệu quả, cần xác định đúng loại thiên tai và các yếu tố liên quan.

Đánh giá cường độ và phạm vi ảnh hưởng

Cường độ của thiên tai được đo lường qua các chỉ số vật lý (như tốc độ gió trong bão, lượng mưa trong lũ lụt) và phạm vi ảnh hưởng (diện tích bị tác động). Phạm vi ảnh hưởng là diện tích địa lý bị tác động bởi thiên tai, có thể là một khu vực nhỏ hoặc một vùng lớn, tùy thuộc vào loại hình và cường độ của sự kiện. Ví dụ, một cơn bão mạnh có thể ảnh hưởng đến hàng ngàn km vuông, trong khi một trận động đất có thể gây hại cục bộ nhưng nghiêm trọng.

Phân tích khả năng gây thiệt hại

Cần đánh giá mức độ thiệt hại về người, tài sản và cơ sở hạ tầng mà thiên tai có thể gây ra. Điều này giúp xác định mức độ nguy hiểm và cấp độ rủi ro. Các yếu tố cần phân tích bao gồm số lượng người có thể bị ảnh hưởng, nhà cửa, công trình xây dựng bị hư hại, cũng như hệ thống giao thông, điện nước và các cơ sở công cộng khác. Thiệt hại có thể bao gồm mất mát về người, thiệt hại về kinh tế và ảnh hưởng lâu dài đến môi trường, hệ sinh thái địa phương.

Cách đánh giá và phân loại các cấp độ rủi ro thiên tai

Phân cấp độ rủi ro thiên tai

Dựa trên cường độ và mức độ thiệt hại tiềm tàng, các thiên tai được phân thành 5 cấp độ rủi ro từ thấp đến cao, với mỗi cấp gắn liền với một màu sắc đặc trưng để biểu thị trên bản đồ. Mỗi cấp độ được biểu thị bằng một màu sắc đặc trưng trên bản đồ rủi ro, giúp các cơ quan chức năng và cộng đồng dễ dàng nhận diện. Cấp độ thấp thường biểu thị tình trạng thiên tai có tác động nhẹ, trong khi cấp độ cao biểu thị nguy cơ thiệt hại lớn về người và tài sản.

Điều chỉnh cấp độ khi nhiều thiên tai xảy ra

Nếu có nhiều thiên tai xảy ra cùng lúc hoặc liên tiếp, cấp độ rủi ro có thể tăng thêm 1 hoặc 2 cấp tùy vào mức độ kết hợp tác động của chúng. Chẳng hạn, nếu một khu vực đang đối mặt với bão mạnh và sau đó xảy ra lũ lụt hoặc sạt lở đất do bão, cấp độ rủi ro sẽ được nâng lên thêm 1 hoặc 2 cấp để cảnh báo mức độ tác động tổng hợp của các sự kiện thiên tai. Điều này giúp các cơ quan chức năng và người dân có sự chuẩn bị tốt hơn trước những tình huống nguy hiểm kép.

Các yếu tố ảnh hưởng đến cấp độ rủi ro thiên tai

Cấp độ rủi ro thiên tai là thước đo mức độ thiệt hại có thể xảy ra khi một thiên tai xảy ra, phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm đặc điểm của thiên tai, điều kiện tự nhiên và hoạt động của con người.

Đặc điểm của thiên tai

Mỗi loại thiên tai, như bão, lũ, động đất hay hạn hán có những đặc điểm riêng về cường độ, tốc độ lan tỏa và thời gian kéo dài, dẫn đến những hậu quả khác nhau. Cường độ thiên tai càng lớn, chẳng hạn như gió bão mạnh hay lượng mưa lớn, thì mức độ tàn phá càng nghiêm trọng.

Tần suất xuất hiện của thiên tai cũng ảnh hưởng đến rủi ro; các khu vực thường xuyên gặp thiên tai có mức độ rủi ro cao hơn. Thời gian xảy ra thiên tai cũng quan trọng; ví dụ, lũ quét vào ban đêm gây khó khăn cho công tác cứu hộ và làm tăng thiệt hại.

Điều kiện tự nhiên

Địa hình như dốc, vùng trũng, ven biển hay đồng bằng sẽ chịu tác động khác nhau từ các loại thiên tai. Cấu trúc địa chất và độ ổn định của đất đá ảnh hưởng đến mức độ thiệt hại do động đất, sạt lở. Khí hậu ẩm ướt và mưa nhiều làm tăng nguy cơ lũ quét, sạt lở đất. Ngoài ra, sự suy giảm rừng và hệ sinh thái ven biển cũng làm tăng tính dễ bị tổn thương của các khu vực trước thiên tai.

Các yếu tố ảnh hưởng đến cấp độ rủi ro thiên tai

Hoạt động của con người

Mật độ dân số cao ở các vùng sẽ khiến ảnh hưởng của thiên tai trở nên nặng nề hơn. Chất lượng cơ sở hạ tầng như công trình xây dựng, hệ thống thoát nước và đê điều ảnh hưởng đến khả năng chịu đựng của các công trình trước thiên tai. Các hoạt động kinh tế, chẳng hạn như khai thác khoáng sản và xây dựng ở những khu vực có nguy cơ cao, có thể làm tăng rủi ro thiên tai. Nhận thức về rủi ro thiên tai, khả năng ứng phó, phục hồi của cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu thiệt hại.

Ý nghĩa của việc phân cấp rủi ro thiên tai

Việc phân cấp rủi ro thiên tai đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra, giúp các cơ quan quản lý, người dân, doanh nghiệp và người lao động thực hiện các hành động phù hợp để ứng phó với tình huống khẩn cấp, bảo vệ tài sản, tính mạng.

Đối với cơ quan quản lý

Phân cấp rủi ro thiên tai giúp lập kế hoạch ứng phó hiệu quả bằng cách xác định các khu vực có nguy cơ cao, từ đó tập trung nguồn lực và xây dựng các kế hoạch phù hợp. Nó cũng hỗ trợ phân bổ ngân sách hợp lý cho các công trình hạ tầng, hệ thống cảnh báo sớm và hoạt động phòng chống thiên tai. Các cơ quan quản lý có thể đưa ra chính sách và quy định về xây dựng, quy hoạch, sử dụng đất đai phù hợp với từng khu vực, giảm thiểu rủi ro thiên tai, đồng thời cải thiện công tác quản lý và phối hợp giữa các cấp chính quyền, ngành chức năng.

Đối với người dân

Việc phân cấp rủi ro giúp người dân hiểu rõ hơn về mức độ nguy hiểm của khu vực mình sinh sống, từ đó chủ động trong việc phòng tránh và ứng phó với thiên tai. Người dân có thể bảo vệ tài sản bằng cách xây dựng nhà cửa, cơ sở vật chất phù hợp với điều kiện địa hình và khí hậu. Họ cũng có thể tham gia vào các hoạt động phòng chống thiên tai do cộng đồng tổ chức, nâng cao tinh thần đoàn kết, hỗ trợ lẫn nhau.

Ý nghĩa của việc phân cấp rủi ro thiên tai

Đối với doanh nghiệp

Doanh nghiệp có thể đánh giá các rủi ro tiềm ẩn đối với hoạt động sản xuất kinh doanh và từ đó đưa ra các biện pháp phòng ngừa. Việc phân cấp rủi ro giúp doanh nghiệp lập kế hoạch ứng phó khẩn cấp để bảo vệ tài sản, đảm bảo hoạt động không bị gián đoạn. Đồng thời, doanh nghiệp có thể nâng cao uy tín và hình ảnh bằng cách thể hiện trách nhiệm trong việc phòng chống thiên tai.

Đối với người lao động

Việc nhận thức rõ về cấp độ rủi ro thiên tai giúp người lao động lập kế hoạch hợp lý, tối ưu hóa thời gian và giảm thiểu nguy cơ ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất. Bên cạnh đó, việc nắm bắt thông tin về rủi ro thiên tai giúp họ chuẩn bị các biện pháp bảo vệ tài sản, cơ sở kinh doanh và thiết bị làm việc, từ đó hạn chế tối đa thiệt hại khi thiên tai xảy ra.

Biện pháp phòng ngừa, giảm thiểu thiệt hại do thiên tai

Các biện pháp cơ bản để ứng phó với các cấp độ rủi ro thiên tai được quy định cụ thể tại Điều 26 của Luật Phòng, chống thiên tai 2013 (sửa đổi 2020), áp dụng tùy theo loại hình thiên tai và cấp độ rủi ro, với một số điểm chính như sau:

1. Bão, áp thấp nhiệt đới, mưa lớn, lũ, lũ quét, ngập lụt, sạt lở đất:

• Sơ tán người dân khỏi khu vực nguy hiểm, bảo vệ đối tượng dễ bị tổn thương.
• Di chuyển tàu thuyền và phương tiện khỏi vùng nguy hiểm, tổ chức neo đậu an toàn.
• Bảo vệ nhà cửa, công trình kinh tế, bệnh viện, trường học và các cơ sở quan trọng.
• Kiểm tra, sửa chữa công trình phòng chống thiên tai, bảo vệ sản xuất.
• Hạn chế hoặc cấm người, phương tiện di chuyển vào khu vực nguy hiểm.
• Đảm bảo giao thông, liên lạc và tổ chức tìm kiếm cứu nạn, cung cấp nhu yếu phẩm.

Biện pháp phòng ngừa, giảm thiểu thiệt hại do thiên tai

2. Hạn hán và xâm nhập mặn:

• Điều chỉnh cây trồng, vật nuôi phù hợp với tình hình hạn hán, xâm nhập mặn.
• Quản lý hiệu quả nguồn nước, ưu tiên cấp nước sinh hoạt, tiết kiệm nước.
• Cung cấp điện, nhiên liệu cần thiết cho hệ thống bơm nước và công trình ngăn mặn.

3. Sương muối và rét hại:

• Thực hiện biện pháp chống rét cho người, gia súc và bảo vệ cây trồng.
• Đảm bảo cung cấp đủ thức ăn và nơi trú ẩn cho vật nuôi trong điều kiện khắc nghiệt.

4. Động đất và sóng thần:

• Sơ tán nhanh chóng khỏi khu vực ảnh hưởng của sóng thần, đảm bảo an toàn trong động đất.
• Tổ chức tìm kiếm cứu nạn, cung cấp nơi ở tạm thời, lương thực, nhu yếu phẩm.
• Đảm bảo an ninh và trật tự tại khu vực bị thiên tai.

Các loại thiên tai khác như nắng nóng, lốc xoáy, sét, mưa đá, gió mạnh, cháy rừng tự nhiên:

• Áp dụng các biện pháp ứng phó linh hoạt dựa trên dự báo và tình hình thực tế của thiên tai.
• Những biện pháp này nhằm đảm bảo ứng phó kịp thời, giảm thiểu thiệt hại và bảo vệ an toàn cho người dân, tài sản trong mọi tình huống thiên tai.

Hiểu rõ về các cấp độ rủi ro thiên tai là bước đầu tiên để chúng ta chủ động phòng ngừa và ứng phó hiệu quả. Bằng việc trang bị cho mình những kiến thức cần thiết, mỗi cá nhân, cộng đồng và chính quyền đều có thể đóng góp vào công cuộc xây dựng một xã hội an toàn, giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra. Hy vọng những thông tin này từ HR Insider sẽ giúp bạn trang bị cho mình những kiến thức cần thiết để ứng phó tốt hơn với các tình huống khẩn cấp.

Xem thêm các bài viết cùng chủ đề sau:

• Hướng dẫn phòng chống dịch bệnh sau bão lũ hiệu quả
• Nhận bảo hiểm bồi thường do bão như thế nào?
• Bản đồ ngập lụt tại Hà Nội chính xác nhất
• Cách vệ sinh nhà cửa sau bão lũ hiệu quả
• Mặt trận tổ quốc việt nam là gì? Khám phá ngay

— HR Insider —

VietnamWorks – Website tuyển dụng trực tuyến số 1 Việt Nam