Công ty có được ép buộc người lao động tham gia công đoàn cơ sở?

Doanh nghiệp, công ty hầu hết đều thành lập công đoàn cơ sở nhưng một số người lao động lại không muốn tham gia. Vậy nên, rất nhiều tình huống oái oăm xảy ra, như: để người lao động tham gia vào Công đoàn cơ sở, công ty yêu cầu nhân viên phải tham gia Công đoàn cơ sở mới được ký hợp đồng lao động, hay có những phân biệt đối xử với nhân viên trong công đoàn cơ sở với nhân viên không tham gia,...

Copylink

Vậy người lao động có bắt buộc phải tham gia công đoàn cơ sở không? Công ty có được ép buộc hay không? Nếu không tham gia công đoàn, người lao động có bị làm sao không? Cùng VietnamWorks tìm hiểu câu trả lời cho những câu hỏi trên nhé!

Nội Dung Bài Viết

Công đoàn là gì?

Để phân tích tình huống trên, bạn cần hiểu về công đoàn là gì? Căn cứ vào Điều 1 Luật Công đoàn 2012 quy định về công đoàn như sau:

Điều 1. Công đoàn

Công đoàn là tổ chức chính trị – xã hội rộng lớn của giai cấp công nhân và của người lao động, được thành lập trên cơ sở tự nguyện, là thành viên trong hệ thống chính trị của xã hội Việt Nam, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam; đại diện cho cán bộ, công chức, viên chức, công nhân và những người lao động khác (sau đây gọi chung là người lao động), cùng với cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội chăm lo và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động; tham gia quản lý nhà nước, quản lý kinh tế – xã hội, tham gia thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp; tuyên truyền, vận động người lao động học tập nâng cao trình độ, kỹ năng nghề nghiệp, chấp hành pháp luật, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Vậy, người lao động có bị phạt khi không tham gia công đoàn cơ sở tại nơi làm việc của mình hay không?

Theo khoản 1 Điều 179 Bộ Luật Lao Động 2019, quy định về việc thành lập, gia nhập và tham gia hoạt động của công đoàn cơ sở tại nơi làm việc theo quy định của công đoàn.
Khoản 1 Điều 4 Luật công đoàn 2012, quyền công đoàn là quyền thành lập, gia nhập và hoạt động công đoàn của người lao động, đoàn viên công đoàn và quyền tổ chức công đoàn theo quy định của pháp luật và quy định của cơ quan thẩm quyền.

Dựa theo 2 điều khoản trên, việc thành lập, gia nhập công đoàn là quyết định của người lao động, do người lao động có thể thực hiện hoặc không thực hiện quyền của mình mà không vi phạm pháp luật .

Bên cạnh đó, theo điểm b khoản 1 Điều 45 Nghị định 145/2020/NĐ-CP quy định người lao động được quyết định các nội dung sau:

Giao kết, sửa đổi, bổ sung, chấm dứt hợp đồng lao động theo quy định của pháp luật
Gia nhập hoặc không gia nhập tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở
Tham gia hoặc không tham gia đình công theo quy định của pháp luật
Biểu quyết nội dung thương lượng tập thể đã đạt được để ký kết thỏa ước lao động tập thể theo quy định của pháp luật.
Nội dung khác theo quy định của pháp luật hoặc theo thỏa thuận của các bên.

Theo các quy định, điều khoản trên, người lao động không bắt buộc phải tham gia công đoàn tại cơ sở lao động. Việc tham gia công đoàn tùy thuộc vào nhu cầu, mong muốn của người lao động và phải được thực hiện theo cơ sở tự nguyện.

Công ty có được ép buộc người lao động tham gia công đoàn cơ sở?

Căn cứ vào khoản 2 Điều 190 Bộ luật Lao động 2012 quy định về việc ép buộc người lao động thành lập, gia nhập và hoạt động công đoàn là hành vi nghiêm cấm đối với người sử dụng lao động. Tuy nhiên, theo luật Lao động 2019 không có đề cập đến việc ép buộc. Nhưng, đối với công ty, có hành vi ép buộc người lao động tham gia, nếu người lao động không tham gia thì sẽ bị đuổi việc hoặc không được tuyển dụng, kết giao hay gia hạn hợp đồng.Đây là hành vi bị nghiêm cấm đối với người sử dụng lao động liên quan tới việc thành lập, gia nhập và hoạt động của tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở, tại điểm a khoản 1 Điều 175 Bộ Luật Lao động 2019.

Theo Điều 36 Nghị định 12/2022/ND-CP, đối với hành vi bị nghiêm cấm này sẽ quy định xử phạt hành vị vi phạm quy định phân đối xử vì lý do thành lập, gia nhập và hoạt động tổ chức đại diện người lao động, như sau: Phạt tiền từ 15.000.000 đến 30.000.000 VNĐ đối với người lao động có hành vi phân biệt đối xử với người lao động, thành viên ban lãnh đạo của tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở vì lý do thành lập, gia nhập tổ chức đại diện người lao động, gồm những hành vi sau:

Phân biệt đối xử về tiền lương, thời gian làm việc, quyền và nghĩa vụ khác trong quan hệ lao động.
Yêu cầu tham gia, không tham ra hoặc ra khỏi tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở được tuyển dụng, giao kết hoặc gia hạn hợp đồng lao động.
Kỷ luật lao động, đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động. không tiếp tục giao kết hợp đồng lao động, không gia hạn hợp đồng hoặc chuyển người lao động làm công việc khác.
Gây cản trở, khó khăn liên quan đến công việc nhằm làm suy yếu hoạt động của tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở.

Do đó, công ty không được bắt ép người lao động tham gia công đoàn vì đây là hành vi bị cấm và có thể bị phạt tiền từ 15.000.000 – 30.000.000 đồng theo quy định pháp luật. Tuy nhiên, mức phạt tiền áp dụng đối với hành vi vi phạm hành chính do cá nhân thực hiện, với trường hợp hành vi vi phạm hành chính do tổ chức thực hiện sẽ bị phạt gấp hai lần với mức phạt tiền quy định đối với cá nhân.